Podczas debaty eksperckiej zorganizowanej przez Instytut Rozwoju Spraw Społecznych 29 października 2025 roku naukowcy i specjaliści od zdrowia publicznego mówili jednym głosem – Polska potrzebuje spójnej strategii walki z uzależnieniami opartej na edukacji, a nie restrykcjach. Dyskusja dotyczyła nie tylko alkoholu i papierosów, lecz także hazardu, leków, cukru czy uzależnienia od technologii.

Uzależnienia zaczynają się wcześnie

Eksperci podkreślali, że uzależnienie to efekt zarówno predyspozycji biologicznych, jak i wpływu środowiska. Prof. Marcin Wojnar wskazał, że presja rówieśnicza i łatwy dostęp do używek wśród młodzieży sprzyjają rozwojowi nałogów. Badania kampanii „0% Prawdy” pokazały, że prawie połowa niepełnoletnich Polaków zdobyła alkohol mimo zakazu sprzedaży, a 14 proc. miało z nim kontakt jeszcze przed 14. rokiem życia. Prof. Andrzej Fal dodał, że społeczne przyzwolenie dorosłych i brak konsekwentnej edukacji pogłębiają ten problem.

E-papierosy i chemiczne pułapki

Jednym z głównych tematów debaty były jednorazowe e-papierosy, które stały się najpopularniejszą używką w polskich szkołach. Prof. Filip Szymański ostrzegał, że większość tych produktów pochodzi z Chin, mimo że ich sprzedaż w tym kraju jest zakazana. W badaniach zespołu prof. Katarzyny Koziak okazało się, że w 100 proc. przebadanych urządzeń skład nie zgadzał się z deklaracją producenta, a niektóre zawierały silnie uzależniającą 6-metylo-nikotynę. To pokazuje, że rynek tanich i atrakcyjnych wizualnie produktów nikotynowych wymknął się spod kontroli.

Edukacja zamiast zakazów

Zamiast kolejnych regulacji eksperci postulują obowiązkową edukację zdrowotną w szkołach, poruszającą temat uzależnień także behawioralnych. Dominik Kuc przekonywał, że młodzież trzeba uczyć świadomych wyborów, nie zastraszać zakazami. Wtórowała mu Irena Rej, przypominając, że „człowiek ma w naturze bunt wobec zakazów”. Zgodziła się również prof. Dorota Kiprian, podkreślając, że tylko edukacja i wsparcie, a nie nakazy, mogą przynieść trwałe efekty. Eksperci zgodnie apelowali o długofalową politykę zdrowotną i współpracę resortów, bo – jak zauważył prof. Fal – „Polacy są dziś najbardziej uzależnionym społeczeństwem Europy”.