„Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza to epopeja narodowa, łącząca wątki miłosne, obyczajowe i patriotyczne. Akcja rozgrywa się na Litwie na początku XIX wieku, w czasach zaborów, a jej głównym tłem jest konflikt między rodami Sopliców i Horeszków. Utwór ukazuje barwny świat polskiej szlachty, jej tradycje i nadzieje na odzyskanie niepodległości.
Powrót Tadeusza i spór o zamek
Tadeusz Soplica wraca do rodzinnego Soplicowa po latach nauki. Zakochuje się w tajemniczej dziewczynie, którą początkowo myli z Telimeną – dojrzałą damą dworu. Wkrótce odkrywa, że jego prawdziwą miłością jest Zosia, bratanica Stolnika Horeszki.
W tle toczy się spór o zamek Horeszków, który niegdyś należał do ich rodu, ale po śmierci Stolnika został przejęty przez Sopliców. Kluczową postacią konfliktu jest Gerwazy – wierny sługa Horeszków, pragnący zemsty na rodzinie Sopliców, zwłaszcza na Jacku Soplicy, ojcu Tadeusza.
Historia Jacka Soplicy i zajazd na Soplicowo
Okazuje się, że Jacek Soplica, obecnie ukrywający się pod habitem księdza Robaka, w przeszłości kochał Ewę Horeszkównę, lecz jej ojciec, Stolnik, odmówił mu ręki córki. Upokorzony Jacek zastrzelił Stolnika, przez co został uznany za zdrajcę i zmuszony do ucieczki. Po latach postanowił odkupić swoje winy, walcząc o wolność Polski jako emisariusz Napoleona.
W tym czasie Gerwazy namawia szlachtę do zajazdu na Soplicowo, chcąc odzyskać zamek. Szlachta wszczyna bitwę, ale interweniują wojska rosyjskie, które rozpraszają walczących.
Ostatnie starcie i zgoda
Ksiądz Robak, ranny podczas starcia, wyjawia swoją prawdziwą tożsamość i błaga o przebaczenie za dawne winy. Gerwazy, wzruszony jego skruchą i patriotyzmem, przebacza mu przed śmiercią.
W Soplicowie następuje pojednanie dawnych wrogów – Tadeusz Soplica i Zosia Horeszkówna zaręczają się, symbolizując zgodę między zwaśnionymi rodami. Polska szlachta szykuje się na wojnę u boku Napoleona, wierząc w odzyskanie niepodległości.
„Pan Tadeusz” to opowieść o honorze, miłości i przebaczeniu, a także hołd dla dawnej Polski, jej tradycji i marzeń o wolności. Mickiewicz tworzy barwny obraz świata, który odchodzi w przeszłość, ale pozostaje w sercach Polaków jako symbol ojczyzny.