„Kordian” Juliusza Słowackiego to dramat romantyczny, który przedstawia losy młodego idealisty przechodzącego wewnętrzną przemianę – od melancholijnego marzyciela do spiskowca gotowego na czyn. Utwór jest jednocześnie polemiką z „Dziadami” Mickiewicza i próbą nowego spojrzenia na romantyczny patriotyzm. Słowacki, zamiast mesjanizmu, pokazuje samotność jednostki i rozterki wynikające z niezdecydowania oraz braku siły do działania.

Młodzieńcze rozczarowanie i próba samobójcza

Akcja dramatu rozpoczyna się w 1828 roku w dworku szlacheckim, gdzie 15-letni Kordian przeżywa egzystencjalny kryzys. Młody bohater nie znajduje sensu życia, odczuwa pustkę i przygnębienie. Miłość do starszej Laury okazuje się jednostronna, a jego romantyczne ideały pozostają niespełnione. W akcie desperacji Kordian próbuje popełnić samobójstwo, jednak jego strzał okazuje się nieskuteczny.

Podróż po Europie – poszukiwanie sensu istnienia

Po nieudanej próbie samobójczej Kordian wyrusza w podróż po Europie. W Anglii przekonuje się o potędze pieniądza i chłodnym pragmatyzmie tamtejszego społeczeństwa. We Włoszech doświadcza przelotnej miłości, która również okazuje się złudzeniem. W Watykanie spotyka papieża, który nakazuje Polakom posłuszeństwo wobec cara, co całkowicie burzy jego wiarę w duchowe przywództwo Kościoła.

Kulminacyjnym momentem podróży jest pobyt na szczycie Mont Blanc, gdzie Kordian przeżywa mistyczną przemianę. Doznaje olśnienia i uznaje, że jego celem jest walka o wolność ojczyzny. Po tej chwili uniesienia powraca do Polski z zamiarem dokonania zamachu na cara.

Spisek i dramat wewnętrzny

Po powrocie Kordian wstępuje do tajnego spisku, którego celem jest zgładzenie rosyjskiego cara. W trakcie narady spiskowców wielu członków organizacji wyraża obawy przed radykalnym czynem. Jednak to Kordian zostaje wyznaczony na wykonawcę wyroku.

Gdy nadchodzi decydujący moment, Kordian wkrada się do pałacu cara, lecz w krytycznej chwili ogarnia go niemoc – nie jest w stanie zabić. Zamiast triumfu, doświadcza paraliżującego strachu i zwątpienia w swoje możliwości. Ta scena ukazuje słabość romantycznego bohatera, który choć pełen wzniosłych idei, nie potrafi ich zrealizować.

Proces i wyrok śmierci

Kordian zostaje schwytany i osadzony w więzieniu. Oskarżony o zdradę stanu, staje przed sądem wojskowym. Generałowie rozważają jego egzekucję, ale car wstrzymuje wykonanie wyroku, nakazując przeprowadzenie symbolicznej próby charakteru – Kordian ma zostać poddany jeździe konnej na spłoszonym koniu.

Mimo że bohater wychodzi z tej próby cało, ostateczna decyzja o jego losie zostaje pozostawiona nowemu carowi Mikołajowi I. Dramaturgiczne napięcie pozostaje nierozwiązane – nie wiadomo, czy Kordian zostanie stracony, czy też jego życie zostanie oszczędzone.

Kordian jako bohater tragiczny

Słowacki przedstawia Kordiana jako postać pełną sprzeczności – z jednej strony zdeterminowaną, by działać, z drugiej niezdolną do realizacji własnych ideałów. Dramat ukazuje kryzys romantycznego patriotyzmu – bohater nie jest mesjaszem narodu, lecz jednostką wewnętrznie rozdwojoną, miotaną między wzniosłymi ideami a własną słabością.

„Kordian” to nie tylko opowieść o nieudanym zamachu na cara, ale przede wszystkim dramat dojrzewania, pełen rozczarowań, pytań o sens poświęcenia i gorzkiej refleksji nad kondycją polskiego społeczeństwa.